دفتر کار باز؛ قدیمی و همچنان رایج
دفتر کار باز یا open office یکی از نخستین روشهای علمی برای مدیریت محیط کار بود. این ایده نخستین بار در سال 1950 میلادی در هامبورگ آلمان به اجرا درآمد.
دفتر کار باز محیطی پویا، یکپارچه و بدون اتاق و دیوارهای جداکننده بود که با هدف ارتباط بهتر کارکنان با یکدیگر و ایجاد فضایی مناسب برای کار تیمی پدید آمد.
از مشخصههای open office در گذشته میز و صندلیهای اداری ردیفی و کنار هم بود که البته بهمرور زمان شکلی بهتر به خود گرفت و میز و صندلیهای استانداردتری جایگزین نمونههای قدیمی شد.
این ایده ابتدا در شرکتهای استارتاپی و تکنولوژیک مورد توجه قرار گرفت، اما بهمرور به سایر حوزهها نظیر دفاتر روزنامه و رسانههای تصویری و شرکتهای طراحی و معماری نیز سرایت کرد.
دفاتر کار باز جدید با تغییرات زیاد نسبت به سال های ابتدایی
امروزه حدود 70 درصد از محیطهای کاری در دنیا از سیستم open office استفاده میکنند پس میتوان گفت که این روش همچنان کارایی خود را حفظ کرده است یا دستکم مدیران بسیاری از ادارات راهکاری ارزانتر برای جایگزینی آن پیدا نکردهاند، چراکه دفتر کار باز به دلیل بینیازی از دیوارهای جداکننده و افزایش مساحت مفید کاری، مقرون به صرفهتر است.
ازدحام، سر و صدا و بی نظمی از معضلات فضای کار باز
اما فضای اداری باز مشکلاتی نیز با خود به همراه آورد. بر اساس نتایج تحقیقی که در سال 2015 میلادی در روزنامه واشنگتن پست انجام گرفت، مشخص شد که دفتر کار باز بیش از آنکه موجب خلاقیت و افزایش بهرهوری شود، زمینه مساعدی برای حواسپرتی، درگیری کارکنان، سرایت بیماریهای مسری و در نتیجه غیبتهای طولانیمدت تعداد زیادی از کارمندان را فراهم میکند.
در واقع مشورت و کار تیمی تنها یک روی سکه فضای اداری باز محسوب میشود و شما در روی دیگر آن ناچار به شنیدن صدای ممتد تلفن، مکالمههای همکاران، تحمل رفتارهای نامطلوب و رفت و آمد آنها هستید.
فضای کار سلولی و اکشن آفیس (Action office)
حدود 15 سال پس از طرح ایده فضای اداری باز، شرکت هرمان میلر (Herman miller) در سال 1964 با همکاری رابرت پروپس یک مبلمان اداری کامل با نام Action Office را روانه بازار کرد. این طرح شامل یک میز اداری، یک صندلی اداری قابل تنظیم مطابق با استانداردهای آن زمان و سه دیوار جداکننده بود که یک فضای شخصی برای فعالیت کارمندان ایجاد میکرد.
سری دوم از مبلمان اداری Action Office که به cubicle office که سال ها بعد رایج شد شباهت زیادی دارد
اکشن آفیس اگرچه در روزهای نخست چندان مورد توجه ادارات قرار نگرفت اما سنگ بنایی بود برای یک فضای اداری جدید در تاریخ دکوراسیون و مبلمان اداری که امروزه با نام cubicle office یا Cellular Office شناخته میشود.
فضای کار سلولی برخلاف محیط باز یک مکان خصوصی برای کارکنان فراهم میکند بهگونهای که افراد احساس مالکیت بیشتری نسبت به آن و تمرکز بهتری نیز به کار خود دارند. همچنین فضای ذخیرهسازی بیشتری هم در اختیار آنها قرار میگیرد، پس نظم و تمیزی فضای کار سلولی بیش از محیط کار باز است.
انزوا، نیاز به امکانات و نورپردازی بیشتر و عدم امکان اشتراکگذاری تجهیزاتی نظیر پرینتر، اسکنر و فایلینگ از مشکلات فضای کار سلولی
با این حال فضای کار سلولی و بسته نیز معضلات خاص خود را دارد. در این محیط کارکنان همچون زندانی ساعتها در یک اتاقک کوچک به کار میپردازند و این موضوع در دراز مدت نه تنها موجب افزایش تمرکز آنها نمیشود، بلکه حالتی خستهکننده و یکنواخت را در آنها پدید میآورد.
همچنین امکان مشورت و انجام کار تیمی و نظارت مدیران بر رفتار و عملکرد کارکنان که در فضای کار باز بهراحتی امکانپذیر بود در محیط بسته و سلولی بهسختی ممکن میشود.
افزون بر موارد فوق، این فضای کار اگرچه در ظاهر کمهزینه به نظر میرسد، اما به دلیل عدم امکان اشتراکگذاری تجهیزاتی نظیر پرینتر، اسکنر و فایلینگ، نورپردازی بیشتر و در نتیجه مصرف بالاتر سیم و کابل هزینههای جدیدی به دوش مدیران میگذارد.
فضای کار منعطف و چندمنظوره (Coworking Space)
رفته رفته مشخص شد که انسانهای مختلف در یک محیط کار رفتار یکسانی از خود نشان نمیدهند. هر یک از آنها تمایل دارند در یک محیط بهخصوص فعالیت کنند. در واقع ممکن است یکی از کارکنان به محیطی آرام و بدون رفت و آمد و دیگری به فضایی با نور طبیعی و پنجرههای بزرگ نیاز داشته باشد.
پاسخگویی به این نیازهای متنوع در ابتدا شاید کمی سخت به نظر رسد، اما دفاتر کار چندمنظوره این امکان را به کارکنان میدهند تا هر یک محیطی راحت و مجزا برای انجام کار خود انتخاب کنند. در واقع این فضای کار، محیطی برای یک گروه از افراد است که بهطور مستقل کار میکنند اما هدفهای مشترک دارند.
دفتر کار گوگل در بنگلور هندوستان که به شیوه منعطف و چندمنظوره (Coworking Space) ساخته شده است.
در حقیقت دفاتر کار چندمنظوره هم توانستهاند مشکل انزوا و عدم مشارکت کارکنان را حل کنند و هم به سبب امکان انتخابی که در اختیار آنها قرار میدهند، معضلاتی نظیر حواسپرتی و سرایت بیماریهای عفونی و مسری را تا حد زیادی رفع کنند.
در نتیجه با ورود به چنین محیطی شاهد میز و صندلیهای ثابت و متحرک، مبلهای راحتی و کارمندانی پراکنده هستیم که مکان ثابتی برای کار ندارند. پس میتوان گفت که فضای کار منعطف تا حدودی جایگزین فضاهای کار باز و بسته می شود.
استفاده از مبلمان راحت و خلاقانه در فضای کار منعطف
همچنین مبلمان اداری که در فضای کار چندمنظوره مورد استفاده قرار میگیرد از خلاقیت بیشتری بهره میبرد و شباهت زیادی به محصولات خانگی دارد. در واقع در این فضا، زیبایی و جذابیت محیط برای کارکنان به یکی از اولویتهای اصلی بدل میشود، چراکه هر گوشه از آن باید آن قدر گیرا باشد تا توسط یکی از کارکنان مورد استفاده قرار گیرد.
در این محیط کار، افراد بهراحتی میتوانند لپتاپ خود را برداشته و به قسمتهای مختلف نظیر بوفه، کنار پنجره و حتی فضای سبز بیرون از ساختمان بروند. طبیعی است که در فضای کار گروهی از تکنولوژیهای موبایل و وایرلس بیشتر استفاده میشود.
راحتی و شباهت محیط کاری به فضای منزل ویژگی مهم فضای اداری گروهی و چند منظوره
در مجموع میتوان گفت که فضای اداری گروهی و چندمنظوره، رفته رفته در حال تبدیل شدن به محیطی شبیه به خانه است و هیچ تعریف و استاندارد مشخصی هم ندارد. این فضا کاملاً مفهوم میزهای اداری ثابت را به چالش میکشد و به کارکنان احساسی راحت شبیه به آنچه در اتاق خواب خود دارند را، القا میکند.
این فضای اداری بسیار حیرت انگیز است، چراکه این تلفیق موجب شده تا کارمندان حتی در ساعات بیکاری خود در خانه نیز بخشی از فعالیتهای کاری را انجام دهند. مینا کرنک (Meena Krenek) معتقد است که «ما در محیط اداری منعطف دیگر فضایی برای 5 تا 8 ساعت کار کردن روزانه را طراحی نمیکنیم، بلکه به دنبال آن هستیم تا کار بهعنوان یک سرگرمی در 24 ساعت شبانهروز و 7 روز هفته قابل انجام باشد».
در پایان بهتر است از شما نیز بپرسیم که به کدام فضای اداری علاقه دارید و چه سیستمی را در محیط کار خود قابل اجرا میدانید؟ آیا در یک محیط کاری منعطف عملکرد بهتری دارید یا فضای کار چندان بر بهرهوری شما تأثیری ندارد؟ به عقیده شما فضای اداری منعطف و چندمنظوره برای چه شرکتها و سازمانهایی مناسب هستند؟ لطفاً تجربیات و نظرات خود را با ما در میان بگذارید.